Κατάγματα

Με τον όρο κατάγματα εννοούμε το σπάσιμο του χόνδρου ή του οστού. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων τα κατάγματα είναι αποτέλεσμα σφοδρού τραύματος. Ωστόσο είναι δυνατόν να οφείλονται και σε νόσο των οστών, όπως λόγου χάρη η οστεοπόρωση ή να είναι αποτέλεσμα συνεχούς καταπόνησης για παράδειγμα σε περιπτώσεις των αθλητών (κατάγματα κοπώσεως).

Κατάγματα : Κατηγοριοποίηση

Τα κατάγματα χωρίζονται σε ανοικτά ή κλειστά αναλόγως τη μορφή τους. Στα ανοικτά κατάγματα το οστό διαπερνά το δέρμα δημιουργώντας πληγή και είναι ορατό ενώ στα κλειστά το οστό που έχει σπάσει δεν έχει δημιουργήσει πληγή και δεν είναι ορατό.

Κατηγοριοποιούνται επίσης ανάλογα με το είδος τους ως εξής :

• ρωγμώδη κατάγματα
• συντριπτικά κατάγματα
• ενδαρθρικά κατάγματα
• αποσπαστικά κατάγματα

Τέλος ανάλογα την αιτία κατηγοριοποιούνται ως εξής:

• Κατάγματα από ισχυρή κάκωση (υψηλής ενέργειας)
• Οστεοπορωτικά κατάγματα (χαμηλής ενέργειας)
• Κατάγματα κοπώσεως (από επαναλαμβανόμενη έντονη καταπόνηση στο ίδιο σημείο, πχ κάταγμα μεταταρσίου σε δρομείς μεγάλων αποστάσεων)

Ρωγμώδη κατάγματα

Τα ρωγμώδη κατάγματα συνήθως αντιμετωπίζονται συντηρητικά, με τοποθέτηση νάρθηκα. Το οστό δεν υφίσταται αλλαγή στη μορφή του, υπάρχει απλώς ρωγμή που διατρέχει ένα τμήμα του οστού εξ’ ου και η ονομασία τους.

Συντριπτικά κατάγματα

Συντριπτικά ονομάζονται τα κατάγματα στα οποία το οστό έχει σπάσει σε πολλά σημεία, με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλά μικρά οστικά τεμάχια.

Ενδαρθρικά κατάγματα

Με τον όρο ενδαρθρικά κατάγματα εννοούμε τα κατάγματα όπου εντοπίζεται βλάβη στην άρθρωση. Αυτού του είδους τα κατάγματα υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να οδηγήσουν σε αρθρίτιδα αν δεν αποκατασταθεί πλήρως η αρχική ανατομία του οστού.

Αποσπαστικά κατάγματα

Στα κατάγματα αυτού του είδους έχει αποσπαστεί ένα σχετικά μικρό τμήμα του οστού. Συνήθως οφείλονται στην αποκόλληση ενός τένοντα ή συνδέσμου απο το σημείο που φυσιολογικά καταφύεται στο οστό.

Οστεοπορωτικά κατάγματα

Πρόκειται για κατάγματα χαμηλής βίας, που συμβαίνουν με την άρση μέτριου βάρους ή μετά από μια απλή πτώση στο έδαφος, χωρίς να υπάρχει ισχυρή κάκωση. Παρατηρούνται συνήθως σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση και σε ηλικιωμένα άτομα που έχουν παρουσιάσει χαμηλή πυκνότητα στα οστά τους και οστεοπόρωση. Συνήθη παραδείγματα αποτελούν τα σπονδυλικά κατάγματα, τα κατάγματα του ισχίου (υποκεφαλικά, διατροχαντήρια κλπ), της πηχεοκαρπικής, της κεφαλής του βραχιονίου.

Κατάγματα κοπώσεως

Μερικές φορές ένα οστό είναι δυνατόν να εμφανίσει κάταγμα απο υπερβολική επαναλαμβανόμενη καταπόνηση σε βάθος χρόνου. Σε αυτή την περίπτωση το οστό υπόκειται σε επαναλαμβανόμενους μικροτραυματισμούς με τέτοια συχνότητα που δεν του επιτρέπει να ανακάμψει και να επιδιορθωθεί. Όταν πολλαπλοί τέτοιοι μικροτραυματισμοί συσσωρευθούν σε ένα σημείο στο οστό, τότε προκύπτει ένα ρωγμώδες κάταγμα κοπώσεως, αρχικά με άτυπη εικόνα επίμονου άλγους απο την περιοχή κατά την έντονη δραστηριότητα, που προοδευτικά εμφανίζεται στην απλή καθημερινότητα και μπορεί να καταλήξει σε κλασσικό πλήρες κάταγμα αν αγνοηθεί και δεν εφαρμοστεί θεραπεία.

Κατάγματα : Διάγνωση

Η διάγνωση των καταγμάτων είναι στις περισσότερες περιπτώσεις αρκετά εύκολη. Υπάρχει παραμόρφωση και εμφανές οίδημα γύρω από την περιοχή που έχει υποστεί βλάβη. Είναι επώδυνα και σε πολλές περιπτώσεις ακούγεται ήχος θραύσης κατά τον τραυματισμό. Επιβάλλεται η άμεση επίσκεψη σε νοσοκομείο όπου ο γιατρός θα σας υποβάλλει σε ακτινολογικό έλεγχο προκειμένου να διαπιστωθεί το ακριβές σημείο που έχει υποστεί  κάταγμα όπως επίσης και το είδος αυτού.

Κατάγματα : Αντιμετώπιση

Τα κατάγματα πρέπει να αντιμετωπίζονται άμεσα. Η ιατρική παρέμβαση είναι απαραίτητη και στις περισσότερες των περιπτώσεων επείγουσα. Πολύ σημαντική είναι η ακινητοποίηση του κατάγματος καθώς η ακανόνιστη κίνηση ενός πληγέντος οστού ενδέχεται να προκαλέσει περαιτέρω βλάβη στα νεύρα ή τα αγγεία που βρίσκονται γύρω από αυτό. Ο ιατρός συνήθως ακινητοποιεί το οστό που έχει υποστεί κάταγμα τοποθετώντας το σε ειδικό νάρθηκα. Στην περίπτωση που το οστό έχει παρεκτοπιστεί γίνεται η ανάταξη του πριν την ακινητοποίηση. Ο τρόπος θεραπείας που θα επιλεγεί διαφέρει και εξαρτάται από τη μορφή του κατάγματος, τον τύπο, τη θέση, τη σοβαρότητά και τη γενικότερη κατάσταση του πάσχοντος.

Κατάγματα : Τρόποι θεραπείας

Οι θεραπεία διακρίνεται σε συντηρητική όπως η ακινητοποίηση με σταθερό νάρθηκα, η χρήση λειτουργικού νάρθηκα, η προσωρινή έλξη και σε χειρουργική όπου η ακινητοποίηση του κατάγματος γίνεται με οστεοσύνθεση για την οποία είναι απαραίτητη η χρήση κατάλληλων υλικών (ενδομυελικοί ήλοι, μεταλλικές πλάκες και κοχλίες, βελόνες).

Είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε τη θεραπεία των καταγμάτων ανάμεσα στα παιδιά, όπου ο σκελετός βρίσκεται στην ανάπτυξη και στους ενήλικες που έχουν ολοκληρώσει την ανάπτυξη τους.

• Ο αναπτυσσόμενος σκελετός έχει την ιδιότητα να διορθώνει σε μεγάλο βαθμό οποιαδήποτε παραμόρφωση προκύψει απο την πώρωση ενός κατάγματος σε μη ανατομική, πλημμελή θέση, καθώς αυξάνει σε μέγεθος. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα στα παιδιά τα περισσότερα κατάγματα να αντιμετωπίζονται ικανοποιητικά με την ακινητοποίηση σε νάρθηκα για λίγες εβδομάδες.
• Αντίθετα στους ενηλίκους είναι συνήθως απαραίτητη η ανατομική ανάταξη των καταγμάτων, ώστε να πωρωθούν στην ανατομική τους θέση. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τα περισσότερα κατάγματα στους ενήλικες να αντιμετωπίζονται χειρουργικά.

Συντηρητική αντιμετώπιση

• ακινητοποίηση με σταθερό νάρθηκα

Μπορεί να εφαρμοστεί σε όλα τα ρωγμώδη και στα περισσότερα απαρεκτόπιστα κατάγματα, όπου προσφέρει ικανοποιητική ακινητοποίηση και προστασία.

• λειτουργικός νάρθηκας

Η χρήση λειτουργικού νάρθηκα επιτρέπει στον πάσχοντα να κάνει προκαθορισμένες μόνο κινήσεις και αποτρέπει τη δημιουργία αγκυλώσεων στις αρθρώσεις. Δεν είναι εφικτό να χρησιμοποιηθεί ως λύση σε όλα τα είδη καταγμάτων.

•  έλξη

Η μέθοδος της έλξης σπάνια χρησιμοποιείται ως αυτοτελής τρόπος αντιμετώπισης των καταγμάτων. Συνήθως εφαρμόζεται αρχικά και πάντοτε σε συνδυασμό με άλλες μεθόδους θεραπείας. Κατά τη διαδικασία της έλξης εφαρμόζεται δύναμη ανάταξης, η οποία μεταφέρεται στα άκρα μέσω  ειδικών ταινιών που προσκολλώνται στο δέρμα του πάσχοντος.

Χειρουργική θεραπεία

Οι χειρουργική θεραπεια εφαρμόζεται στις περιπτώσεις που πρέπει να αποκατασταθεί με ακρίβεια η ανατομία του οστού, όπως στα ενδοαρθρικά κατάγματα, καθώς και στις περιπτώσεις που υπάρχει σημαντική παρεκτόπιση των κατεαγότων οστικών τεμαχίων.

• εσωτερική οστεοσύνθεση

Αφορά την ανοικτή ανάταξη του κατάγματος με τομή στο δέρμα και την σταθεροποίηση των τεμαχίων του οστού με μεταλλική πλάκα και βίδες.

•  ενδομυελική ήλωση

Πρόκειται για ελάχιστα επεμβατική διαδικασία που εφαρμόζεται μόνο στα μακρά οστά. Σε αυτή ο ιατρός μέσω δύο μικρών τομών τοποθετεί έναν ήλο (μεταλλικό κυλινδρικό καρφί) στην περιοχή του μυελικού αυλού του οστού και το κάταγμα σταθεροποιείται. Είναι θεραπεία εκλογής σε πολλά κατάγματα του μηριαίου, της κνήμης, του βραχιονίου κλπ.

•  εξωτερική οστεοσύνθεση

Ο ιατρός ανατάσσει το πληγέν οστό χωρίς τομή στο δέρμα, με τη βοήθεια βελόνων ή βιδών οι οποίες συνδέονται με ράβδους. Με μικρές οπές στο δέρμα τοποθετεί μεγάλου μήκους βελόνες στα οστικά τεμάχια, οι οποίες καταλήγουν έξω απο το δέρμα. Στη συνέχεια με χειρισμούς σε αυτές ανατάσσει το κάταγμα και το ακινητοποιεί στην ενδεδειγμένη θέση συνδέοντας τις βελόνες με ράβδους έξω απο το δέρμα.  Όταν το οστό αποκατασταθεί πλήρως τα υλικά αυτά αφαιρούνται.

Κατάγματα : Αποκατάσταση

Κατά την αντιμετώπιση ενός κατάγματος ο στόχος ειναι να παραμείνουν τα οστικά τεμάχια στην ενδεδειγμένη θέση για διάστημα ικανό ώστε ο οργανισμός να κολλήσει το οστό σταθερά και ισχυρά. Τα κατάγματα αναλόγως της σοβαρότητας, του τύπου και της ηλικίας του πάσχοντος είναι δυνατό να αποκατασταθούν πλήρως μετά την πάροδο λίγων εβδομάδων ή ακόμα και μηνών. Σημαντικός παράγοντας είναι η σωστή συνεργασία ιατρού και πάσχοντος. Κατά πόσο, δηλαδή, ο πάσχων θα είναι πρόθυμος να ακολουθήσει τις οδηγίες που του δίνονται. Ύστερα απο την περίοδο αυστηρής προστασίας του κατάγματος, θα πρέπει το σκέλος να μπεί στην καθημερινή του λειτουργία προοδευτικά. Είναι λογικό, πως οι μύες στην περιοχή θα έχουν ατροφήσει λόγω της παρατεταμένης  ακινητοποίησης και ίσως παρατηρηθεί και δυσκαμψία στην άρθρωση της περιοχής. Είναι επιβεβλημένη μια περίοδος αποκατάστασης με ασκήσεις, συχνά με τη βοήθεια έμπειρου φυσικοθεραπευτή, ώστε να επέλθει η πλήρης ίαση και να ανακτηθεί το επίπεδο λειτουργικότητας που υπήρχε πριν τη δημιουργία του κατάγματος.

Κατάγματα : Φυσικοθεραπεία

Η φυσικοθεραπεία ενδείκνυται σε όλες εκείνες τις περιπτώσεις καταγμάτων όπου η ακινητοποίηση του σκέλους εφαρμόζεται για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο φυσικοθεραπευτής θα εφαρμόσει εξατομικευμένες μεθόδους χρησιμοποιώντας φυσικά αλλά και τεχνικά μέσα (ασκήσεις ενδυνάμωσης, laser, TENS) έχοντας ως στόχο την πλήρη αποκατάσταση του πάσχοντος το ταχύτερο δυνατόν.

Κατάγματα : Πρόληψη

Στις περίπτωση που τα κατάγματα δεν προκύπτουν ως αποτέλεσμα τραυματισμού ή καταπόνησης λόγω αθλητικών δραστηριοτήτων είναι δυνατόν να προλάβουμε την εμφάνισή τους. Τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας που πάσχουν από οστεοπόρωση, ιδίως οι γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση θα πρέπει να φροντίσουν την σκελετική τους αρτιότητα λαμβάνοντας την απαραίτητη ποσότητα ασβεστίου που χρειάζεται ο οργανισμός. Κατά την εμμηνόπαυση και μετά από αυτή ο οργανισμός μειώνει την παραγωγή οιστρογόνων, τα οποία προστατεύουν τα οστά απο την απώλεια ασβεστίου.  Αναγκαία επίσης είναι και η καθημερινή άσκηση. Με την άσκηση τα οστά γίνονται ισχυρότερα και ανθεκτικότερα σε σύγκριση με τα οστά ενός ανθρώπου που δεν αθλείται.